เที่ยวอย่างไร??..ไม่ให้เป็นการทำร้าย ผีเสื้อ

จิ๊กซอว์สำคัญต่อระบบนิเวศ

ท่องเที่ยวธรรมชาติ

หากเอ่ยถึงการท่องเที่ยวเชิงศึกษาธรรมชาติ Ticy City ก็ต้องขอบอกว่าเป็นเทรนด์ที่กำลังได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยว โดยเฉพาะในช่วง 2- 3 ปีมานี้ เนื่องจากผู้คนได้หันมาสนใจเรื่องของธรรมชาติและใส่ใจเรื่องรักษ์โลกกันมากขึ้น 

ซึ่งแน่นอนว่าหนึ่งกิจกรรมในการท่องเที่ยวเชิงศึกษาธรรมชาติที่หลายคนไม่พลาดก็คือ การชื่นชมความสวยงามของผีเสื้อ ตามอุทยานแหล่งท่องเที่ยวต่าง ๆ นั้นเอง

แต่ทราบกันหรือไม่ว่าในช่วงระยะเวลา 1-2 ปีมานี้ ช่วงเวลาของฤดูแห่งการท่องเที่ยวชื่นชมผีเสื้อมาเร็วกว่าในอดีต อีกทั้งสิ่งมีชีวิตเล็กๆ เหล่านี้ก็มีจำนวนลดลงกว่าเมื่อก่อนมาก  โดยหนึ่งในสาเหตุนั้นมาจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศบ้านเรานั่นเอง

และด้วยเหตุผลนี้สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย หรือ TEI องค์กรชั้นนำด้านสิ่งแวดล้อม ตระหนักถึงความสำคัญในเรื่องนี้ จึงได้จัดทำบทความในส่วนของเกร็ดความรู้ที่เกี่ยวข้องกับผีเสื้อ ซึ่งเป็นจิ๊กซอว์ที่มีบทบาทสำคัญต่อระบบนิเวศขึ้นมา ผ่านการเรียบเรียงโดยคุณณัฐณิชา ยี่ลังกา นักวิจัย สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย เพื่อมานำเสนอ ด้วยหวังให้ความสวยงามของผีเสื้อยังคงอยู่ต่อไปอย่างยั่งยืน

ทั้งนี้ผีเสื้อเป็นแมลงที่จัดอยู่ในอันดับ Lepidoptera โดยมีลักษณะสำคัญคือ ลำตัว ปีก ขา ที่ปกคลุมไปด้วยเกล็ด รวมถึงทีปีกสองคู่ ลักษณะเป็นแผ่นบาง  โดยในโลกนี้มีมากถึง 200,000 ชนิด แบ่งออก 3 กลุ่มใหญ่ ซึ่งเป็นการแบ่งตามพฤติกรรมของการออกหากินและรูปร่างลักษณะ ได้แก่

ผีเสื้อกลางวัน (Butterfly)   : จะออกหากินตอนกลางวัน มีลำตัวเพรียว 

ผีเสื้อกลางคืน (Moth) : จะออกหากินในเวลากลางคืน มีลำตัวขนาดใหญ่ 

ผีเสื้อบินเร็ว (Skippers) : ส่วนใหญ่จะออกหากินในตอนกลางคืน และบางชนิดก็จะออกหากินตอนเช้ามืด

ซึ่งผีเสื้อมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อระบบนิเวศ โดยเป็นที่ยอมรับกันอย่างแพร่หลายว่าเป็นดัชนีวัดความสมบูรณ์ของระบบนิเวศ อีกทั้งยังเป็น “ตัวแทนของความหลากหลายทางชีวภาพ” เพราะผีเสื้อแต่ละชนิดจะมีแหล่งที่อยู่อาศัยและกินอาหารที่แตกต่างกัน 

เพราะเมื่อผีเสื้อตัวเมียถูกผสมพันธุ์แล้วก็จะวางไข่บนพืชที่เป็นอาหารของหนอนผีเสื้อเท่านั้น และเมื่อไข่ฝักออกมาเป็นตัวหนอน หนอนนั้นก็จะกัดกินพืชชนิดนั้นเพื่อใช้ในการเจริญเติบโตจนกระทั่งกลายเป็นดักแด้ถึงจะหยุดกิน และพัฒนากลายเป็นผีเสื้อตัวเต็มวัยซึ่งดูดน้ำหวานของเกสรดอกไม้เป็นอาหาร แต่ก็มีบางชนิดที่กินผลไม้เน่า น้ำเลี้ยงต้นไม้ และมูลสัตว์เปียก เป็นต้น 

ดังนั้นจะเห็นได้ว่าผีเสื้อจะกินอาหารที่เฉพาะเจาะจง นั้นหมายความว่าหากพืชอาหารของผีเสื้อชนิดนั้นหมดหรือสูญพันธุ์ไป ผีเสื้อชนิดนั้นก็มีโอกาสที่จะสูญพันธุ์ไปด้วยเช่นกัน 

นอกจากนี้ ผีเสื้อยังเป็นผู้ช่วยผสมเกสร (pollinators) ซึ่งเป็นบทบาทสำคัญในการช่วยขยายพันธุ์พืชที่เป็นอาหารให้กับสิ่งมีชีวิตอื่น โดยเฉพาะสัตวเลี้ยงลูกด้วยนม ซึ่งก็รวมถึงมนุษย์ด้วย และนั่นจึงหมายความว่าพื้นที่ใดที่มีความอุดมสมบูรณ์ หลากหลายไปด้วยพรรณไม้ซึ่งเป็นแหล่งอาหารสำคัญของผีเสื้อ ก็จะพบเห็นผีเสื้อที่หลากหลายชนิดด้วยเช่นกัน เป็นการแสดงให้เห็นว่าพื้นที่ดังกล่าวมีความหลากหลายทางชีวภาพสูง 

ในขณะเดียวกัน ผีเสื้อยังเป็นอาหารให้กับบรรดานกและสัตว์ต่าง ๆ อีกด้วย ผีเสื้อจึงมีบทบาทสำคัญในระบบนิเวศโดยเป็นทั้งผู้ล่าและผู้ถูกล่าในระบบห่วงโซ่อาหาร 

ผีเสื้อกลางวัน มีสีสันสดใส เด่นสะดุดตา มีรูปร่างที่สวยงาม และมักอยู่รวมกันเป็นกลุ่มใหญ่ ตามแอ่งโคลนหรือดินแฉะ ซึ่งเป็นเสน่ห์ที่ดึงดูดให้นักท่องเที่ยวผู้หลงใหลในธรรมชาติและความสวยงามของผีเสื้อให้ได้แวะเวียนไปเยี่ยมชมเพื่อสัมผัสความสวยงามที่เกิดจากธรรมชาติอย่างแท้จริง

โดยหนึ่งในสถานที่ต่าง ๆ ซึ่งมักพบเห็นผีเสื้อจำนวนมากบินวนเวียนอวดโฉมอยู่เป็นประจำ และได้รับความนิยม จนจัดให้มี “ฤดูกาลดูผีเสื้อ” เป็นประจำทุกปี นั่น คือที่อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี หนึ่งในผืนป่ามรดกโลก ซึ่งพบผีเสื้อนานาชนิดกว่า 250 ชนิด โดยจะพบเห็นได้มากมายในช่วงฤดูร้อนตามโป่งต่าง ๆ 

และด้วยบทบาทของผีเสื้อที่มีความสำคัญต่อระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งปัจจุบันกำลังถูกคุกคามด้วยภาวะโลกร้อน เราทั้งหลายที่ได้ชื่อว่าเป็นมนุษย์สามารถช่วยกันดูแลและรักษาระบบนิเวศนี้ได้ ด้วยการเป็นส่วนหนึ่งในการช่วยกันลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสู่ชั้นบรรยากาศและดูแลรักษาแหล่งที่อยู่อาศัยของผีเสื้อให้ยังคงสภาพที่ดีได้ รวมถึงสนับสนุนและให้ความร่วมมือในการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ในการชมผีเสื้อโดยไม่ทำลายระบบนิเวศ ซึ่งทำได้โดยไม่จับ สัมผัส ให้อาหารหรือรบกวนผีเสื้อ รวมถึงไม่เก็บผีเสื้อหรือปีกผีเสื้อกลับติดตัวมา รวมถึงเดินทางด้วยความเงียบสงบ ระมัดระวังไม่เดินเหยียบผีเสื้อหรือทำให้แหล่งน้ำเกิดความสกปรก ไม่ส่งเสียงรบกวน สวมใส่เสื้อผ้าสีสันกลมกลืนกับธรรมชาติ หลีกเลี่ยงการใช้สารเคมี ลดการเกิดขยะด้วยการใช้เท่าที่จำเป็น แยกประเภท และนำไปทิ้งให้ถูกที่ ตลอดจนให้ความร่วมมือปฏิบัติตามกฎระเบียบของสถานที่อย่างเคร่งครัดนั่นเอง

ข้อมูล

1.  ศูนย์วิจัยความหลากหลายทางชีวภาพ เฉลิมพระเกียรติ 72 พรรษา บรมราชินีนาถ มหาวิทยาราชภัฎยะลา
2. กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์
3. บทความ: การตอบสนองของผีเสื้อแพนซีบางชนิด (Lepidoptera: Nymphalidae: Junonia) ต่อสภาวะอุณหภูมิที่สูงขึ้น
4. บทความ: “เมษาหน้าหนาว”ส่งผลให้ผีเสื้อทุ่งใหญ่ตายเกลื่อน ปรับตัวไม่ทันอากาศแปรปรวน
5. บทความ: โลกร้อนเพราะมือเรา : ผีเสื้อใกล้สูญพันธุ์

#TicyCity #ตีซี้ชิตี้ #เมือง #City #Travel #สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย #TEI #ท่องเที่ยวชมผีเสื้อ #ระบบนิเวศ